Το Βαρόσι της Εδεσσας
Η συνοικία Βαρόσι, στο άκρο της σύγχρονης Εδεσσας με άπλετη θέα προς την εύφορη πεδιάδα της κεντρικής Μακεδονίας, ορίζεται από το φρύδι του βράχου στα ανατολικά και από τους ποτάμιους κλάδους των οδών Θεσσαλονίκης, Αθηνών, Περδίκα και το πάρκο καταρρακτών στις άλλες κατευθύνσεις.
Κατά την αρχαιότητα τα όρια της συνοικίας σχεδόν συνέπιπταν με τον προϊστορικό αγροτικό οικισμό, που από τον 4ο αι. π.Χ. εξελίχθηκε στην ακρόπολη της Εδεσσας, σημαντικής πόλης της αρχαίας Μακεδονίας, ενώ χαμηλότερα στους πρόποδες του βράχου στην περιοχή Λόγγος με την πυκνή βλάστηση βρισόταν η κάτω πόλη.
Με τη σταδιακή εγκατάλειψη της κάτω πόλης κατά τους βυζαντινούς χρόνους η αρχαία ακρόπολη μεταμορφώθηκε στο "θεοφρούρητο" σύμφωνα με τις πηγές κάστρο των Βοδενών. Μετά την άλωση από τους Τούρκους στα 1385 ή στα 1389 και κυρίως μετά την απελευθέρωσή της το 1912 η Εδεσσα σταδιακά επεκτάθηκε και πήρε τη σημερινή της μορφή.
Ο παλιός πυρήνας της κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας αποτέλεσε την πιο σημαντική ελληνική συνοικία με το όνομα Βαρόσι, τοπωνύμιο ιρανικής καταγωγής, γνωστό από διάφορες ελληνικές και ευρωπαϊκές πόλεις με το οποίο ορίζεται κέντρο πόλης, οχυρωμένο τμήμα πόλης ή και προάστιο.
Το 1944, στο τέλος του 2ου Παγκοσμίου πολέμου το νότιο τμήμα της συνοικίας κάηκε και ανοικοδομήθηκε εκ νέου, στο βόρειο όμως ευτυχώς διασώθηκαν οι παραδοσιακές μεταβυζαντινές κατοικίες.
Ο Δήμος Εδεσσας συνέταξε μελέτη ανάδειξης-ανάπλασης του διατηρητέου βορείου τμήματος η οποία βραβεύθηκε με το πρώτο βραβείο από την Ευρωπαϊκή Ενωση το 1990. Εκτοτε συνεχίζει την προσπάθεια ανάδειξης-ανάπλασης του Βαροσίου υλοποιώντας ευρωπαϊκά προγράμματα.
Από τις μέχρι τώρα ανασκαφικές έρευνες στα οικόπεδα του Βαροσίου έχει έλθει στο φως η οχύρωση της αρχαίας ακρόπολης και τμήματα κτιρίων που χρονολογούνται σύμφωνα με τα ευρήματά τους από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι τον 6ο-7ο αι. μ.Χ.
Αντίστοιχα ευρήματα υπάρχουν και από την περίοδο των βυζαντινών χρόνων (8ος-14ος αι. μ.Χ.). Τα πλέον αξιόλογα όμως μνημεία αυτής της περιόδου είναι οι επισκέψιμες εκκλησίες Κοίμηση της Θεοτόκου (Παλαιά Μητρόπολη) και ναός των Αγίων Πέτρου και Παύλου του 14ου αι. μ.Χ.
Σημαντικό κτίριο των μεταβυζαντινών χρόνων (15ος-20ος αι. μ.Χ.) είναι το Παρθεναγωγείο που κτίστηκε το 1877, δίπλα στο οποίο9 βρίσκεται και το Λαογραφικό Μουσείο. Οι παραδοσιακές τέλος κατοικίες αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα της μακεδονικής αρχιτεκτονικής.
Περπατώντας ο επισκέπτης στους δρόμους του Βαροσίου, μπορεί να γνωρίσει την ιστορία και να απολαύσει τη φύση και τη φιλιξενία των κατοίκων της Εδεσσας, της πόλης των νερών.
Πλατεία ΒαροσίουΗ πλατεία Βαροσίου, πίσω από τον μητροπολιτικό ναό της Εδεσσας Αγία Σκέπη, αποτελεί το συνδετικό κρίκο ανάμεσα στη σύγχρονη πόλη και στο διατηρητέο τμήμα της συνοικίας Βαρόσι που απλώνεται στα βόρειά της.
Επιπλέον όμως αποτελεί το συνδετικό κρίκο της σύγχρονης ζωής με το ιστορικό παρελθόν της πόλης, όπως γίνεται φανερό από τα μέχρι τώρα ευρήματα των αρχαιολογικών ερευνών.
Με την ανασκαφική έρευνα αποκαλύφθηκαν οι διαδοχικές φάσεις του τείχους που περιέλαβε την αρχαία ακρόπολη και το βυζαντινό κάστρο της Εδεσσας και αποτελούσε ένα σημαντικό μνημείο της οχυρωματικής τέχνης, γνωστό από τους αρχαίους συγγραφείς.
Το παλιότερο τείχος αποκαλύφθηκε σε μήκος 17 περίπου μ. στο κέντρο του χώρου (στη διπλανή εικόνα δηλώνεται με κόκκινο χρώμα), και σε ύψος 5 μ., δυστυχώς αρκετά κατεστραμμένο από λιθωρυχίες για περισυλλογή δομικού υλικού, που χρησιμοποιήθηκε στην ανέγερση κτιρίων των νεότερων περιόδων. Εχει πλάτος 2,20 μ. και από το απείραχτο τμήμα του γίνεται φανερό ότι ήταν κατασκευασμένο με λιθοπλίνθους, που έφεραν διακοσμητική περιτένεια.
Θεμελιώνεται σε βάθος 298 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας και στο χώρο παλιότερου αγροτικού οικισμού. Η ανέγερσή του τοποθετείται στο τέλος του 4ου - αρχές 3ου αι. π.Χ. μετά την ανάδειξη της Εδεσσας σε πόλη, αστικό δηλαδή κέντρο, πάνω στο πέρασμα που συνδέει την κάτω πεδινή με την άνω ορεινή Μακεδονία. Είναι βέβαιη μία επισκευή του στα ελληνιστικά χρόνια.
Κατά τη διάρκεια της Pax Romana, της Ρωμαϊκής Ειρήνης, δηλαδή από τον 1ο-3ο αι. μ.Χ., εγκαταλείφθηκε και γι' αυτό το β' μισό του 3ου αι. μ.Χ. ήταν επιβεβλημένη η εκτεταμένη ανακατασκευή του, όταν η Εδεσσα, όπως και η υπόλοιπη Μακεδονία, κινδύνευσε από τις γοτθικές επιδρομές.
Κατά την ανακατασκευή χρησιμοποιήθηκαν οι πεσμένες παλιές λιθόπλινθοι και παχύ λευκό συνδετικό κονίαμα μαζί με τμήματα πήλινων πλίνθων και κεραμίδων στους αρμούς.
Εσωτερικά του τείχους υπήρχαν τα κτίρια της ακρόπολης με διάφορα κινητά ευρήματα, ενώ εξωτερικά η τάφρος, όπου θα κυλούσαν για προστασία τα νερά του Εδεσσαίου ποταμού, αλλά και νεκροταφεία. Από τα νεκροταφεία προέρχονται διάφορες επιγραφές των ελληνιστικών-ρωμαϊκών-παλαιοχριστιανικών χρόνων, που βρέθηκαν εντοιχισμένες στις μεταβυζαντινές εκκλησίες της περιοχής.
Σε απόσταση 6-7 μ. εξωτερικά του τείχους εντοπίστηκε το παλαιοχριστιανικό προτείχισμα (4ος-6ος αι. μ.Χ.), πλάτους 2,40 μ. σε μήκος 20 μ. (δηλώνεται με πράσινο χρώμα). Το προτείχισμα έχει κατασκευαστεί με αργούς λίθους και κονίαμα για οχυρωματικούς λόγους, αλλά και για προστασία και καλύτερη διαχείρηση των νερών του Εδεσσαίου. Ανάμεσα στο τείχος και στο προτείχισμα αποκαλύφθηκαν αλλεπάληλες ενισχύσεις-επιδιορθώσεις(δηλώνεται με πορτοκαλί χρώμα).
Μεταγενέστεραστα ύστερα βυζαντινά χρόνια, δηλαδή στον 13ο-14ο αι. μ.Χ., τοποθετείται η τελευταία οχυρωματική γραμμή, που αποκαλύφθηκε στο δυτικό άκρο της πλατεία (δηλώνεται με κίτρινο χρώμα). Εχει πλάτος 1,90 μ. και θεμελιώνεται σε βάθος 299. Χαρακτηριστική για την εποχή είναι η κατασκευή της με αργούς λίθους, συνδετικό λευκό κονίαμα και αλλεπάληλα τμήματα κεραμίδων και πλίνθων στους κάθετους αρμούς.
Μετά την άλωση της πόλης από τους Τούρκους στα 1385 ή στα 1389 και τον καταστρεπτικό σεισμό του 1395 η οχύρωση της Εδεσσας έπαψε να χρησιμοποιείται. Πάνω στο προτείχισμα κατασκευάστηκε ο ναός της Υπαπαντής (δηλώνεται με μπλε χρώμα) από τον οποίο έχει αποκαλυφθεί ο βόρειος και ο δυτικός τοίχος και το πλακοστρωμάνο δάπεδό του. Γύρω από το ναό υπήρχε νεκροταφείο.
Μετά την καταστροφή της Υπαπαντής από πυρκαγιά το 1823 κατασκευάστηκαν στην περιοχή παραδοσιακές κατοικίες (με γκρίζο χρώμα δηλώνονται τα θεμέλιά τους), που εγκαταλείφθηκαν και κατέπεσαν τη δεκαετία του 1960. Επείσης διανοίχτηκαν αποθέτες.
Από ιδιοκτήτη των κατοικιών κατασκευάστηκε και το νεότερο εκκλησάκι της Υπαπαντής, απόδειξη της συνέχειας της μνήμης των κατοίκων της Εδεσσας.
Πηγή: Πληροφοριακές πινακίδες στο χώρο
Αξίζει να δείτε:
- Τους Καταρράκτες στο ομώνυμο Πάρκο.
- Την παραδοσιακή συνοικία "Μύλοι": Υπαίθριο Μουσείο Νερού, Κανναβουργείο, Νερόμυλος του Γιαννάκη.
- Το Γενί Τζαμί.
- Το Λαογραφικό Μουσείο.
- Τον Αρχαιολογικό χώρο στο Λόγγο.
- Το βυζαντινό πετρόχτιστο γεφύρι.
- Τον πέτρινο παραδοσιακό οικισμό του Παλαιού Αγίου Αθανασίου.
- Τον αρχαιολογικό χώρο της Πέλλας.
- Τους Μακεδονικούς τάφους των Γιαννιτσών.
- Τους παραδοσιακούς οικισμούς Αρχαγγέλου, Ξανθογείων και Αετοχωρίου.
- Την περιοχή Γκαβαλιώτισσα.
- Το Μοναστήρι της Αγίας Τριάδας στο Λόγγο.
- Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στην Αριδαία.
- Τη Λίμνη Αγρα και τη Λίμνη Βεγορίτιδα.
- Τις ιαματικές πηγές Λουτρακίου Αλμωπίας.
Τι θα αγοράσετε:
Ζυμαρικά, μέλι, μαρμελάδες, γλυκά του κουταλιού, τυριά και τσίπουρο
Διαμονή
Για τη διαμονή σας στο νομό Πέλλας και στο Καϊμάκτσαλαν καθώς και τις άλλες περιοχές του νομού, μπορείτε να κλείσετε δωμάτιο σε κάποιο από τα ξενοδοχεία, παραδοσιακούς ξενώνες ή ενοικιαζόμενα δωμάτια.
Στην πόλη της Εδεσσας καθώς και στις άλλες περιοχές του νομού Πέλλας, υπάρχουν ξενοδοχεία, ξενώνες, ενοικιαζόμενα δωμάτια, επιπλωμένα διαμερίσματα και studios, διαφόρων κατηγοριών και τύπων, που μπορούν να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις των επισκεπτών, για μια ευχάριστη και απολαυστική παραμονή.
Θα βρείτε υπέροχα ξενοδοχεία, παραδοσιακούς ξενώνες, βίλλες, κατοικίες και προσεγμένα ενοικιαζόμενα δωμάτια, όλων των κατηγοριών και με ποικιλία τιμών.
Λίστα με ξενοδοχεία και καταλύματα, καθώς και επιλογές με προσφορές για οικονομικές διακοπές, μπορείτε να δείτε στον κατάλογο με τα καταλύματα της περιοχής και στην σελίδα με τις προσφορές διαμονής και τα οικονομικά πακέτα διαμονής.
Πρόσβαση - Μετακινήσεις
Οδικώς:
Η πρόσβαση στο νομό Πέλλας είναι εύκολη και μπορεί να γίνει με τη χρήση αυτοκινήτου μέσω του υπάρχοντος οδικού δικτύου.
Ο καλύτερος τρόπος να εξερευνήσετε και να περιπλανηθείτε στο νομό Πέλλας με τις πολλές φυσικές ομορφιές και τα σημαντικά αξιοθέατα, είναι να διαθέτετε δικό σας μεταφορικό μέσο.
Αξίζει τον κόπο να επισκεφθείτε μέρη που δεν φθάνουν οι τοπικές συγκοινωνίες και οι οργανωμένες εκδρομές.
Ενδεικτικές αποστάσεις και διαδρομές από την Εδεσσα:
Αθήνα: 540 χλμ.
Θεσσαλονίκη: 98.5 χλμ.
Πάτρα: 434 χλμ.
Ιωάννινα: 224 χλμ.
Πρέβεζα: 311 χλμ.
Με λεωφορείο:
Υπεραστικά λεωφορεία εξυπηρετούν με τακτικότατα δρομολόγια τις περισσότερες περιοχές του νομού.
Λεωφορεία του ΚΤΕΛ Πέλλας εκτελούν καθημερινά δρομολόγια προς την Αθήνα και αντίστροφα με τακτικά και πυκνά δρομολόγια.
Η Εδεσσα συνδέεται με υπεραστικά λεωφορεία με πολλούς νομούς με δικά του δρομολόγια ή με των αντίστοιχων ΚΤΕΛ.
![]() |
Η Έδεσσα έχει συχνές συνδέσεις με την Θεσσαλονίκη και βασικές συνδέσεις με όλες τις πόλεις του δικτύου της Μακεδονίας-Θράκης αλλά και όλης της υπόλοιπης Ελλάδας.
ΟΣΕ Εδεσσα τηλ.: 24410.42.193, 24410.21.402

ΟΣΕ Αθήνα τηλ.: 210.82.37.741

ΟΣΕ Θεσσαλονίκη τηλ.: 2310.517.517

ΤΡΑΙΝΟΣΕ
Για την διευκόλυνσή σας μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τον χάρτη εύρεσης διαδρομών στο επόμενο πεδίο της σελίδας (Διαδρομές) με πληροφορίες για την χιλιομετρική απόσταση, το χρόνο που θα χρειαστείτε και τη διαδρομή που θα ακολουθήσετε, επιλέγοντας τα σημεία που σας ενδιαφέρουν.
Διασκέδαση
Για την διασκέδασή σας στο νομό Πέλλας και το Καϊμάκτσαλαν, θα βρείτε πλήθος επιχειρήσεων εστίασης και διασκέδασης (εστιατόρια, ταβέρνες, καφέ, club κλπ.), με άριστη εξυπηρέτηση και ποικιλία προϊόντων και υπηρεσιών, που θα δικαιώσουν την όποια επιλογή σας.
Ο νομός Πέλλας και η περιοχή του Καϊμάκτσαλαν, διαθέτουν σημαντικό αριθμό χώρων εστίασης, παραδοσιακούς, λιτούς αλλά και πολυτελείς όπου μπορείτε να γευθείτε ότι φαγητό επιθυμείτε.
Διαμονή στην Πέλλα
Για τη διαμονή σας στην Πέλλα, μπορείτε να κλείσετε δωμάτιο σε κάποιο από τα ξενοδοχεία, ξενώνες ή ενοικιαζόμενα δωμάτια...
Πέλλα: Πρόσβαση, Χρήσιμες πληροφορίες, Μετακινήσεις
Η πρόσβαση στο νομό Πέλλας είναι εύκολη και μπορεί να γίνει με τη χρήση αυτοκινήτου μέσω του υπάρχοντος οδικού δικτύου. ...
Άρθρα περιοχής: Πέλλα
Αρθρα, αφιερώματα και παρουσιάσεις για την περιοχή με πολλές πληροφορίες, προτάσεις και χρήσιμα για να γνωρίσετε και να δείτε...