ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ του πράσινου & του γαλάζιου
Όλα αυτά ξεδιπλωμένα με πλαίσιο την αδιάκοπη εναλλαγή μιας γενναιόδωρης φύσης. Τραχιά συμπλέγματα βουνών, άλλα δασωμένα και καταπράσινα , άλλα στεγνοί βράχοι με θάμνους και φρύγανα, ηρεμούν κατρακυλώντας προς τη θάλασσα σε μαλακούς, κυματιστούς αυχένες και καταπράσινους ελαιώνες για να ξεκουραστούν απαλά στις δαντελένιες ακρογιαλιές του Ιονίου...
Τόπος με συμπυκνωμένη και αδιάσπαστη ιστορία η Θεσπρωτία. Μήτρα του πολιτισμού, μάνα της Αρχέγονης Ελλάδας. Στα σπλάχνα της, το νεκρομαντείο του Αχέροντα, από τους πρώτους ιερούς χώρους του ελληνισμού. Τόπος που αποπνέει μυρωδιά ομηρική. Φθάνει ως σήμερα ο απόηχος της ζωής πάνω σ' αυτή τη γη, τη γη των Θεσπρωτών την καρποφόρα, τη γη του Ομήρου, όταν μυκηναίοι και κρήτες έμποροι γέμιζαν τα θεσπρωτικά λιμάνια της Εφύρας, της Τορώνης...
Τόπος που σηματοδοτεί την προαιώνια συνύπαρξη των Ηπειρωτών. Εδώ οργανώνονται τον 4ο π.Χ. αιώνα τα ηπειρωτικά φύλα στο Κοινό των Θεσπρωτών και ακμάζουν συμβιώνοντας ειρηνικά ως τη ρωμαϊκή εισβολή τον 2ο π.Χ. αιώνα. Στα ερείπια του θεσπρωτικού χώρου νιώθει ο επισκέπτης το ψυχορράγισμα αυτού του σημαντικού πολιτισμού. Η μεγάλη θεσπρωτική πολιτεία Ελέα, στην πλαγιά του Κορύλα κοντά την Παραμυθιά. Στο λόφο της Ντόλιανης η αψιδωτή πύλη της Φανωτής αγναντεύει τον Θύαμη που τυλίγει την παλιά πόλη. Ο ίδιος ποταμός αγκαλιάζει λίγο πριν βγει στη θάλασσα, τον αρχαίο χώρο της Τιτάνης...
Ρωμαίοι έποικοι, λεγεωνάριοι, έπαρχοι, στρατηγοί, αλλά και παλαίμαχοι ακτήμονες φθάνουν στα παράλια της Θεσπρωτίας. Οι αρχαίοι Θεοί πέφτουν. Ο χριστιανισμός επικρατεί. Η Θεσπρωτία γίνεται αναπόσπαστο κομμάτι της Μεγάλης Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Σημάδια και στίγματα κλιμακώνονται χρονικά πάνω στη θεσπρωτική γη.
Αρχαιότητα, Μεσαίωνας, Νεώτεροι χρόνοι...
Ίχνη μεγαλόπρεπων εκκλησιών από τα χρόνια του Βυζαντίου και του Δεσποτάτου δίπλα σε νεροσυρμές, μικρές εκκλησίες σε έρημες, δυσπρόσιτες χαράδρες ή σκαρφαλωμένες σε βράχους για να επιβιώσουν στα χρόνια της οθωμανικής αυτοκρατορίας, μοναστήρια της ορθοδοξίας που μυρίζουν λιβάνι, κερί, θυμιατό... Χώροι ιεροί που δονούνται από αγιοσύνη. Χώροι ιεροί που νοηματοδοτούν τη ζωή μας με χριστιανοσύνη...
Βουνά πετρώδη, γη κακοτράχαλη η γη του Σουλίου. Τοπίο λιτό, απέριττο, δωρικό. Τοπίο που αγκαλιάζει τον άνθρωπο. Και αυτός ριζωμένος πάνω του το αντιγράφει. Σε μια ζωή λιτή, αυστηρή. Ατίθαση και αδάμαστη. Όπως των Σουλιωτών... Χωριά γραφικά απλώνονται σε συγκροτήματα πέτρινων σπιτιών, δίπλα σε πλακόστρωτους δρόμους και λιθόστρωτες αυλές, σε ένα σφιχτοδεμένο ιστό που αποκαλύπτουν στον επισκέπτη μια ανεπιτήδευτη καλαισθησία.
Στη Θεσπρωτία η σύγχρονη ζωή, οι αναζητήσεις της συμφιλιώνονται άρρηκτα με το ιστορικό παρελθόν, την πολιτισμική ιδιαιτερότητα, την αυθεντικότητα. Δεν είναι μόνο η φύση, το τοπίο, η ιστορία, που αποκαλύπτονται στη Θεσπρωτία. Είναι οι κάτοικοι αυτού του τόπου που σε πείσμα των καιρών προσπαθούν να κρατήσουν ζωντανές τις παραδόσεις.
Εδώ η ζωή συνεχίζει να εναρμονίζεται με το φυσικό περιβάλλον. Εδώ η παράδοση δεν είναι φολκλόρ. Είναι στοιχείο για μια αληθινή απόχρωση της σύγχρονης καθημερινότητας. Είναι στοιχείο που μπορεί να προσφέρει στο σημερινό άνθρωπο δοκιμασμένες δυνατότητες επιβίωσης, ατομικής και συλλογικής, να προβάλει έναν άλλο τρόπο ζωής, μιας ζωής με μέτρο, ποιότητα και μεράκι.
Τα νερά του Καλαμά έδιναν και δίνουν ζωή σε πόλεις και χωριά δίπλα στο πέρασμά του.
Γκρεμισμένα μονότοξα, πολύτοξα γεφύρια, ίχνη πόλεων και ακροπόλεων μαρτυρούν ένα σφιχτό οικιστικό πλέγμα μέσα στους αιώνες. Γιτάνη, Φανωτή, Ράι, Οσδίνα.
Στα ηπειρωτικά βουνά οι πηγές του. Στο κατέβασμά του, ανάμεσα στα χωριά Βροσύνα και Πέντε Εκκλησιές, το ποτάμι τρυπά τους βράχους και αυτοί ορθώνονται πάνω του σε ένα επιβλητικό φαράγγι για να αγκαλιάσουν προστατευτικά τα σπάνια είδη πουλιών και λουλουδιών που ζουν στις όχθες του...
Ορμητικός στην αρχή ο Καλαμάς, ήρεμος πριν συναντήσει τη θάλασσα, δημιουργεί στο σημείο των εκβολών του στο Ιόνιο, το δέλτα του ποταμού. Εκεί, ανάμεσα στη Σαγιάδα, το Ράγιο και την Ηγουμενίτσα, βρίσκεται ένας από τους σημαντικότερους υγροβιότοπους της Ελλάδας. Υγροβιότοπος που προστατεύεται ήδη από τη συνθήκη Ramsar.
Σπάνιας ομορφιάς και πλούτου σε χλωρίδα και πανίδα είναι επίσης το Έλος Καλοδικίου, γνωστότερο στους Θεσπρωτούς ως λίμνη με τα νούφαρα. Ο ποταμός Αχέροντας από τις πηγές ως τις εκβολές του αποτελεί ένα μοναδικής αξίας και ομορφιάς οικοσύστημα προστατευμένο από το Δίκτυο Φύση 2000.
Δεν είναι τυχαίο ότι ο μύθος θέλει στη ροή του ποταμού να σμίγουν για πάντα θεοί και θνητοί. Στις όχθες του Αχέροντα δίπλα στις λεύκες βγαίνει βόλτα η Περσεφόνη, κόρη Δήμητρας, θεάς της ζωής και του θανάτου, πριν ο Άδης, θεός του κάτω κόσμου την κλείσει στο σκοτεινό του βασίλειο. Ο στενός δρόμος παράλληλα στην κοίτη του ποταμού, ανάμεσα σε κάθετους βράχους καταλήγει σε ένα επιβλητικό φαράγγι, με σπάνια χλωρίδα και πανίδα.
Και η σκάλα της Τζαβέλαινας, το παλιό μονοπάτι των Σουλιωτών, οδηγεί στους νερόμυλους στις πηγές του ρέματος Ντάλα πριν αυτό συναντήσει το μεγάλο ποτάμι, τον Αχέροντα... Πραγματικό καταφύγιο η θεσπρωτική φύση.
Ιδανική για διακοπές, προσφέρει μεγάλες δυνατότητες ήπιων μορφών τουρισμού. Τα ποτάμια, τα φαράγγια, τα μονοπάτια, οι θάλασσες, οι λίμνες της, χαρίζουν στους λάτρεις των σπορ μοναδικές συγκινήσεις. Με απλή πεζοπορία ή βαρκάδα αλλά και ιππασία, ράφτινγκ, αεροπτερισμό...
Μια μαγευτική ακτογραμμή ξεκινά από τη Σαγιάδα μέχρι τις εκβολές του Αχέροντα, σε μια αστείρευτη ποικιλία από κυματιστές ακρογιαλιές, ήρεμους κόλπους, μικρά γραφικά λιμανάκια. Παραλίες ακουμπισμένες μαλακά στα γαλάζια νερά του Ιονίου. Χιλιόμετρα στρωμένες λεπτή, χρυσή άμμο ή συνεχόμενες μικρές αγκαλιές από άσπρα βότσαλα, κλεισμένες στο σφίξιμο καταπράσινων βράχων...
Και δίπλα σ' αυτή την εναλλαγή της φύσης η σημερινή ζωή στη Θεσπρωτία ξετυλίγεται σε πόλεις και οικισμούς μικρής κλίμακας, της κλίμακας της ανθρωπιάς, της ζεστασιάς, της οικειότητας. Χωρίς αυτό να της στερεί τη ζωντάνια, τη δράση, τους γρήγορους ρυθμούς.
Τόσο στην πρωτεύουσα του νομού, την Ηγουμενίτσα, την πύλη εισόδου από τη Δύση στην Ελλάδα, με το νέο σύγχρονο λιμάνι της που σφύζει από ζωή, όσο και στα γύρω χωριά που προσφέρονται για διασκέδαση, ξεκούραση αλλά και επαφή με τον τοπικό παραδοσιακό πολιτισμό, όπως αυτός καταγράφεται σήμερα, μέσα από τις εκδηλώσεις της κοινωνικής ζωής, τις γιορτές, τα πανηγύρια, τα λαογραφικά στοιχεία, τα λαϊκά δρώμενα, τη ντόπια κουζίνα.
Πληροφορίες: Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Θεσπρωτίας